Historia lokalna - Zamek (ki) Sieciechowskie...

Zdjęcie poglądowe - ale bardzo ładne - autorstwa Kiczkajło Piotra.

Mowa tu będzie o dwóch zamkach. Jeden za czasów paltyna Sieciecha - jego prywatnym zamku i drugi pobudowany przez Kazimierza Wielkiego.

Zamek w Sieciechowie – Po zmianie koryta Wisły w latach 1342-1352 gród Sieciecha nie spełniał już roli grodu kontrolującego Wisłę. Kronikarz Jan z Czarnkowa wzmiankował, że Kazimierz Wielki zbudował tu murowany zamek, który prawdopodobnie zlokalizowano w rejonie Jeziora Czaple. Jak długo pełnił swą rolę obronną, nie wiadomo – brak jest źródeł pisanych. Unia Polski z Litwą odsunęła zagrożenie ze wschodu, dlatego zamek w Sieciechowie utracił swoje znaczenie strategiczne. Ostatnia wzmianka pochodzi z 1575 r., kiedy to jedna z partii w czasie Sejmu Stężyckiego udaje się na naradę już do ruin zamku. Odtąd partia ta będzie zwana była sieciechowską. W końcu XVIII wieku widać było tylko resztkę ruin zamku. Na jego pozostałości natrafili też Niemcy w 1944 roku. Dziś można tam znaleźć jedynie odłamki skalne, ze względu na rozebranie przez okolicznych mieszkańców całego materiału budowlanego. Zamek był siedzibą Kasztelanii Sieciechowskiej. Jak długo pełnił swą rolę broniąc ziemię sieciechowską i ziemie sąsiednie od wschodu – brak jest źródeł pisanych. Małżeństwo Królowej Jadwigi z Jagiełłą odsunęło zagrożenie od sąsiadów wschodnich, dlatego zamek stracił swe znaczenie strategiczne. Z 1575 r. pochodzi pisana relacja o zamku. Wówczas w Stężycy, a dokładnie na błoniach folwarku zbyczyńskiego, zbudowano dużą szopę otoczoną rowem, w której obradował Sejm Rzeczpospolitej. Wtenczas jedna z partii zwana Francuską, udała się na naradę do ruin zamku sieciechowskiego. Odtąd była zwana Partią Sieciechowską. W końcu XVIII wieku, ksiądz  Siarczyński proboszcz kozienicki historyk, widział już resztkę ruin zamku sieciechowskiego. Do dzisiejszych czasów zachowało się na tym terenie sporo odłupków kamienno – ceglanych i ceramika.

fot. za www.zajezierze.fora.pl – przyjmowana lokalizacja zamku kazimierskiego

Ktoś zapyta, dlaczego tak mało pozostało z grodu Sieciecha i zamku sieciechowskiego. W naszej przepięknej dolinie powiślańskiej zawsze brakowało materiałów budowlanych typu: kamień, cegła. Dlatego nasi pradziadowie ten cenny materiał przenosząc się z jednego miejsca zabierali w drugie lub opuszczone budowle rozbierali z fundamentami włącznie.Pierwotnie kasztelania Stężyca należała do zespołu sieciechowsko-stężyckiego z centrum w grodzie Sieciechów. Przypuszcza się, że istniał tu wcześniej nieznany z nazwy ośrodek osadniczy. Z części posiadłości potomków Sieciecha na obszarze obejmującym Sieciechów i Stężycę utworzono kasztelanię podległą stolicy książęcej w Sandomierzu.

Sama zaś miejscowość - byłe miasto opisuje wikipedia w telegraficznym skrócie :

Herb Sieciechowa 

Sieciechów – dawne miasto, obecnie wieś w powiecie kozienickim w województwie mazowieckim, gminie Sieciechów, po lewej stronie Wisły przy drodze krajowej nr 48.Sieciechów uzyskał lokację miejską przed 1370 rokiem, zdegradowany w 1869 roku[3]. Był miastem klasztoru benedyktynów sieciechowskich w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego. Od 1998 r. siedziba gminy Sieciechów.

Historia

W okresie neolitu istniały tu kopalnie krzemienia. Nazwę swą bierze od znanego palatyna z czasów księcia Władysława I Hermana – Sieciecha, z rodu Starżów-Toporczyków, który obejmował funkcję w latach 1080-1100[5]. Sieciechów był siedzibą rodu.Pierwszą znaną wzmiankę o Sieciechowie umieścił w XI wieku Gall Anonim, który napisał że nie było znaczniejszego grodu między Sandomierzem i Płockiem. W tutejszym grodzie zlokalizowanym na terenie dzisiejszej wsi Zajezierze więziony był Zbigniew – najstarszy syn księcia Władysława Hermana. W 1191 roku istniała tu kaplica de Szeczechow cum suis redditibus, należąca do uposażenia kościoła św. Marii w Sandomierzu. Prowadziła też tędy droga z Radomia przez Zawichost na Ruś oraz przez Sandomierz do Krakowa. W 1132 roku Bolesława III Krzywoustego odebrał gród rodowi Starżów-Toporczyków i umieścił tu siedzibę kasztelanii. W 1232 roku Sieciechów został lokowany na prawie magdeburskim. W mieście powstała parafia pw. św. Wawrzyńca (parafia św. Wawrzyńca w Sieciechowie), która objęła ona swym zasięgiem okolice dzisiejszego Kazimierza Dolnego, Zwolenia, Kozienic, Stężycy i Dęblina. Miasto stało się portem nadwiślańskim i grodem obronnym. W 1233 roku po śmierci księcia Leszka Białego, książę Konrad Mazowiecki więził tu przez rok wdowę po Leszku, Grzymisławę z synkiem Bolesławem Wstydliwym. W 1239 roku wzmiankowany jest po raz pierwszy kasztelan sieciechowski Florian. W 1432 roku król Władysław Jagiełło ustanowił tu, a może potwierdził, targ w środę i jarmark na święto Dziesięciu Tysięcy Rycerzy oraz w dzień św. Wawrzyńca, które to dni do dzisiaj są w Sieciechowie odpustami. Po powstaniu styczniowym w związku ze zmianą koryta Wisły Sieciechów utracił prawa miejskie.

Pani Teresa Wąsowiczówna w dziele „ Topografia wczesnośredniowiecznego Sieciechowa” z 1959 roku opisuje na podstawie Kronik i przekazów możliwe scenariusze występowania zamku, grodu oraz ich genezę. Zamek w Sieciechowie jest bardzo skąpo opisany przez kronikarzy , to stwarza pole do popisu wyobraźni jak i łatwych przekłamań historycznych .

"………………………..

Dogodne położenie majątków klasztornych umożliwiało ich należyte wykorzystanie (mimo to późniejsze zmiany prowadzą oczywiście do komasacji), a położenie Sieciechowa ułatwiało administrację. Ważnym wydarzeniem w XIII-wiecznych dziejach Sieciechowa, które zajmuje dużo miejsca na kartach kronikarzy, a nam dostarcza informacji o klasztorze i grodzie kasztelańskim — jest uwięzienie i ucieczka Bolesława Wstydliwego z matką Grzymisławy Ingwarówną. Najstarszym dokumentem tego Opactwa jest poświadczenie posiadłości klasztornych, uczynione przez tego księcia w kilkanaście lat po uwolnieniu. Trzynastowieczne źródło wspomina o darowiźnie księcia na rzecz Klemensa z Ruszczy , jest to akt wdzięczności za pomoc w zorganizowaniu ucieczki z więzienia sieciechowskiego. 

Zastanawia fakt, że Długosz nic wyraźnego na ten temat nie wspomniał, przedstawiając nam szczegółowy opis klasztoru i jego okolic. Wspomina co prawda w innym miejscu  o budowie i wzmocnieniu zamku sieciechowskiego, ale odnosi się to z pewnością, tak jak i przekaz Janka z Czarnkowa , do zamku kazimierzowskiego. Oba te przekazy wyłączam z obecnych rozważań, gdyż intensywne wylewy Wisły na przestrzeni wieków zniszczyły ruiny zamku kazimierzowskiego, o których wspomina jeszcze w XVI w. kronika R. Heidensteina  i trzeba by wszcząć osobne poszukiwania w celu ich lokalizacji. Zwłaszcza należałoby wyjaśnić, czy gotyckie fundamenty ceglane, na które napotyka ludność miejscowa na dnie jeziora Czaple przylegającego do miasteczka Sieciechów, nie są pozostałością po XIV-wiecznych ruinach zamku kazimierzowskiego. Fakt, że nie zlokalizowano dotąd zamku kasztelańskiego ( Sieciecha), o którym wspomina Długosz i Kronika Wielkopolska, łączy się ściśle z samym zagadnieniem kasztelanii sieciechowskiej. Mimo że kasztelanów sieciechowskich znamy dopiero z XIII w ., zdaniem St. A r n o l d a  już w końcu XI w. można się domyślać kasztelanii na terenie Sieciechowa. .Pogląd ten nie wydaje się zbyt przekonujący. Sformułowanie Galla wskazuje raczej, iż gród ten w X I w. był własnością Sieciecha i ośrodkiem jego dóbr, a nie grodem kasztelańskim.

Gród Sieciecha znajdował się na kępie otoczonej wodami Wisły, zapewne w pobliżu nurtu rzeki. Łączyć go można z dużym prawdopodobieństwem z pozostałościami umocnień na Wójtowej Górze, poświadczonymi ceramiką datowaną w przybliżeniu na wiek XI/XII. Najbliższa kępa, przytykająca do grodu Ostrowa Wielka (Ostrów Maius), była zapewne również zamieszkana w tym czasie i stanowiła osadę przy grodową. Na nieco bardziej oddalonej na płn. wsch. kępie znajdowało się targowisko. W okresie późniejszym na jego miejscu wyrosło miasteczko….”

Tak się zamyka sprawa lokalizacji i wzmiankowaniu o zamkach. Pada stwierdzenie, że klasztor był w zamku bądź odwrotnie. Pamiętajmy ,że zamek Sieciecha  był prywatnym zamkiem- jednym z wielu. A zamek pobudowany w dobie panowania Kazimierza Wielkiego był zamkiem obronnym.

Ciekawostki o zamku Sieciecha

 W niewoli u Konrada Mazowieckiego 

Rys historyczny 

„W 1229 roku w związku z uwięzieniem Henryka "Brodatego" przez Konrada Mazowieckiego, nastąpiła zmiana sił w ówczesnej Polsce. Niedługo potem ten drugi wystąpiwszy z pozycji siły podczas spotkania w Wierzbicy przy przeprawie przez Pilicę wymusił na Grzymisławie Ingwarównie oddanie Ziemi Sandomierskiej, Sieradzkiej i Łęczyckiej. Księżna musiała także wyprowadzić się z Krakowa, dokąd oddelegowany został syn mazowieckiego księcia Bolesław. Księżna osiadła wówczas w Radomiu lub w Skaryszewie. W listopadzie 1230 roku Grzymisława Ingwarówna wzięła udział w spotkaniu w Skaryszewie, na którym udało się załagodzić niezgodę pomiędzy oponentami. Księżna prawdopodobnie odzyskała wówczas Wiślicę. W listopadzie 1231 roku, po śmierci Władysława "Laskonogiego" i za aprobatą Grzymisławy Ingwarówny miejsce na krakowskim tronie zajął Henryk "Brodaty". W 1232 roku na mocy postanowień traktatu zawartego na zjeździe w Sandomierzu, w którym wzięli również udział Henryk "Brodaty" i Konrad Mazowiecki, Grzymisława Ingwarówna odzyskała Ziemię Sandomierską, natomiast Łęczyca i Sieradz pozostały w rękach Konrada Mazowieckiego. W 1233 roku Grzymisława Ingwarówna została podstępnie zwabiona, pojmana, następnie publicznie spoliczkowana przez Konrada Mazowieckiego. Na koniec wtrącono ją do więźnia początkowo w Czersku, a później przewiedziona do Sieciechowa zajęła miejsce w tamtejszym areszcie…”

Grzymisława z synem Bolesławem Wstydliwym w więzieniu u Konrada Mazowieckiego, drzeworyt Józefa Holewińskiego wg rysunku Jana Matejki

Bliżej nieznane źródło, z którego Długosz czerpie wiadomości o tym fakcie, informuje nas o uwięzieniu przez Konrada Mazowieckiego w r. 1233 Grzymisławy  Bolesława in Czirsko castro suo fo rti, następnie o przeniesieniu illos in Syecyechoviense castrum supra fluvium Wisla. W następnym zdaniu przekaz Długosza staje się niejasny. Po pierwsze powtarza (zdawałoby sięniepotrzebnie) informację o zamknięciu Bolesława w zamku czerskim; po drugie pisze, że Władysław Odonic interweniuje w tej sprawie, namówiony przez wojewodę krakowskiego Marka  (w tym czasie wojewodą krakowskim jest już nie Marek, ale Teodor Gryfita); po trzecie pisze, że w związku z tą interwencją Konrad Mazowiecki przenosi swoich więźniów in coenobium Syecyechoviense. Pod r. 1234 Długosz opisuje  szczegółowo ucieczkę księcia z matką po przeszło rocznym pobycie in Syecyechoviensi castro. Ucieczka ta została zorganizowana przy pomocy opata sieciechowskiego, Mikołaja, z pochodzenia Francuza, który przekupił straże castri Syecyechovinsis i Bolesław z matką na podstawionych tajemnie wózkach z więzienia umknęli. Kronika Wielkopolska  ze swej strony potwierdza, że Konrad swoich więźniów trzymał in castro Szczechow. W tekście tym, jak i na ogół u Długosza, wyraźnie mowa o grodzie sieciechowskim, tym bardziej dziwna wydaje się wzmianka o uwięzieniu w klasztorze. Wobec niejasnych sformułowań źródeł zrozumiały jest wniosek jaki wyciąga nasza literaturaes przyjmując, że klasztor sieciechowski nie przestał być w tym okresie czasu zamkiem. 

O uwięzieniu syna Władysława Hermana ( Zbigniewa)  w Sieciechowie.

Zdzisław jeden z synów Władysława Hermana

Gród Sieciecha z końca X I w., będący zapewne ośrodkiem włości tego możnowładcy, znany nam jest przede wszystkim z przekazów Galla.Dowiadujemy się z kroniki:

O przewiezieniu Zbigniewa na Mazowsze (po bitwie pod Kruszwicą w r. 1096) i uwięzieniu w grodzie Sieciecha. Była to bitwa księcia Władysława Hermana wraz z palatynem Sieciechem z własnym synem Zbigniewem . Herman wówczas zniszczył zamek w Kruszwicy a Sieciech zamknął go w swoim zamku w Sieciechowie.

O przegranej bitwie pod Żarnowcem i ucieczce Sieciecha do swojego zamku

Władysław Herman 

„W 1099 pod Żarnowcem nad Pilicą doszło do starcia zbuntowanej opozycji z wojskami Hermana i Sieciecha. Buntownicy wygrali bitwę, a książę Władysław wyraził zgodę na trwałe usunięcie Sieciecha z zajmowanego stanowiska. W kilka miesięcy później siły opozycji przeciwko palatynowi zostały skierowane w stronę Sieciechowa, gdzie ukrył się palatyn. Nieoczekiwanie Herman z niewielkimi oddziałami przyszedł z pomocą obleganemu. W tej sytuacji jego synowie postanowili pozbawić Hermana władzy. Do konfliktu doszło w okolicach Płocka. Herman po przegranej bitwie zobowiązał się do wygnania Sieciecha z kraju. Na przełomie 1100/1101 palatyn opuścił Polskę, udając się na ziemie niemieckie. Do kraju wrócił po kilku latach, jednak w Księstwie Polskim nie odegrał już żadnej roli. Prawdopodobnie został oślepiony”.

 Zarówno zamek Sieciecha jak i ten Kazimierski nie pozostawił trwałych śladów po sobie. A jak widać źródła pisane także są skąpe i tylko prace archeologiczne mogą rzucić nowe światło. Pamiętajmy, że Wisła zmieniała koryto, wylewała i zatapiała krajobraz. By zobaczyć jak ten teren był uzależniony od Wisły i jej odnóg na wycinku poniżej można zobaczyć miejscowość  wśród bezkresu wód.

Wystarczy spojrzeć na te dwie mapy by samemu odpowiedzieć sobie jak okalacjące wody zmieniły swój bieg i jak wpłynęły na lokowanie czy migracje miejscowości.

Tu dla przykładu wiek XVIII i XIX gdzie już trwały prace nad umocnieniami wałów choćby wiślanych.

Materiał zebrany i recytowany z:

Izbasieciechów.pl; Wikipedia; kroniki Galla; Teresa Wąsowiczówna –„Topografia wczesnośredniowiecznego Sieciechowa”; zdjęcia – Wikipedia,Internet